Diagnostische referentieniveaus in de radiologie
- Diagnostische referentieniveaus en periodieke studies
- Praktische modaliteiten en registratieformulieren
- CT-scanners
- Conventionele radiologie
- Mammografie
- Interventionele radiologie
- Verslagen en nuttige links
- Contact
Diagnostische referentieniveaus en periodieke studies
Het FANC-besluit van 28 september 2011 bepaalt de modaliteiten van de patiëntendosimetrie in het kader van het gebruik van röntgenstraling voor medische doeleinden.
Zo moeten er onder meer periodieke studies van diagnostische onderzoeken worden uitgevoerd voor het bepalen van de Diagnostische Referentieniveaus (DRN's - DRL's Diagnostic Reference Levels). Bovendien moet de gemiddelde dosis voor een bepaald onderzoek binnen elk centrum vergeleken worden met deze DRN's voor optimalisatiedoeleinden.
Het besluit bepaalt een jaarlijkse frequentie voor periodieke studie's van CT-onderzoeken en een driejaarlijkse frequentie voor periodieke studies van onderzoeken in de conventionele radiologie (met inbegrip van mammografie) en de interventionele radiologie, bij kinderen en volwassenen. De lijsten van onderzoeken voor de periodieke studies zijn opgenomen in bijlage 1 en 2 van het besluit.
Het 75e percentiel (P75) van de dosisverdeling voor alle centra stelt de DRN voor zoals gedefinieerd door de Europese Commissie (Radiation Protection 109).
Het 25e percentiel (P25) is een indicator die in doorsneegevallen kan worden beschouwd als goede praktijk.
De Belgische DRN's bepaald in bijlage 9 van het besluit zijn afkomstig van de eerste iteratie van de dosimetriestudies (2006-2010). De actuele DRN’s die echter moeten beschouwd worden zijn afkomstig uit de meeste recente studies.
Praktische modaliteiten en registratieformulieren
Het invullen van de formulieren moet toevertrouwd worden aan de persoon/personen die binnen de betrokken dienst verantwoordelijk zijn voor de patiëntendosimetrie.
De mogelijke meetmethodes staan beschreven in het FANC-besluit van 28 september 2011.
Elke methode dient gevalideerd te worden door een erkende deskundige in de medische stralingsfysica in het bevoegheidsdomein van radiologie. Deze laatste kan eveneens helpen bij het invullen van de formulieren.
Ten slotte dienen de waarden gevalideerd te worden voor ze naar het Agentschap verzonden worden. Dit kan ofwel via de verantwoordelijk patiëntendosimetrie van de dienst, ofwel via de erkende deskundige in de medische stralingsfysica, indien de verantwoordelijkheid hem/haar uitdrukkelijk werd toegewezen.
De registratieformulieren dienen correct gebruikt te worden en uitsluitend in het opgegeven formaat opgeslagen te worden. Een kopie dient via elektronische weg naar het Agentschap gestuurd te worden via het adres patientdose@fanc.fgov.be. Een handleiding voor de invullen van de formulieren is ook beschikbaar.
- Bijlage 3 – Eenvoudige radiologie
- Bijlage 4 – Interventionele radiologie
- Bijlage 5 – CT
- Bijlage 6 – Mammografie
- Bijlage 7 – Pediatrisch – Eenvoudige radiologie
- Bijlage 8 – Pediatrisch – CT
- Handleiding voor het invullen van de formulieren
CT-scanners
Voor de CT-onderzoeken worden de DRN's bepaald via de dosimetrische indicatoren CTDIvol (volumic CT Dose Indicator) en DLP (Dose-Length Product) voor een onderzoek dat één enkele acquisitie omvat (enkelvoudig onderzoek), maar in het geval van de DLP ook voor het volledige onderzoek (één of meerdere acquisities).
De actuele DRN’s zijn afkomstig uit de achtste iteratie van de dosimetriestudies voor CT (01/11/2017 – 31/10/2018) en zijn hieronder vermeld.
Deze zijn niet veranderd sinds de zesde iteratie (2015 – 2016).
| VOLWASSENEN | CTDIvol (mGy) | DLP (mGy.cm) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Enkelvoudig onderzoek | Enkelvoudig onderzoek | Volledig onderzoek | ||||
| Onderzoek | P25 | DRN (P75) | P25 | DRN (P75) | P25 | DRN (P75) |
| Abdomen | 7 | 10 | 320 | 490 | 350 | 570 |
| Angio CT van de thorax | 5 | 11 | 165 | 300 | 180 | 330 |
| Hart (CCTA) | 10 | 25 | 140 | 290 | 190 | 480 |
| Colon | 3* | 4* | 150* | 200* | 230 | 460 |
| Cervicale wervelzuil | 14 | 25 | 230 | 450 | - | - |
| Lumbale wervelzuil | 18 | 26 | 380 | 600 | - | - |
| Schedel (hersenen) | 35 | 50 | 640 | 900 | - | - |
| Sinussen | 2,5 | 6 | 35 | 80 | - | - |
| Thorax | 5 | 8 | 170 | 260 | - | - |
| Thorax - abdomen | 5 | 8,5 | 320 | 550 | 480 | 800 |
*Waarde voor één enkele “hoofdacquisitie” (op de buik of op de rug)
Voor het bepalen van representatieve DRN's bij kinderen is het absoluut noodzakelijk om de parameters leeftijd, gewicht en grootte aan te geven, gezien de grote variatie in grootte tussen een boreling en een adolescent van 15 jaar.
Hoewel er niet veel gegevens beschikbaar waren, was een onderverdeling van de CTDIvol en de DLP op basis van leeftijd mogelijk, behalve voor het onderzoek thorax-abdomen.
| KINDEREN | CTDIvol (mGy) | DLP (mGy.cm) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Enkelvoudig onderzoek | Volledig onderzoek | |||||||
| Onderzoek | DRN (P75) | DRN (P75) | ||||||
| Leeftijd (jaar) | <1 |
1 - <5 |
5 - <10 | 10 - <15 | <1 | 1 - <5 | 5 - <10 | 10 - <15 |
| Abdomen | - | - | 5 | 7,5 | - | 110 | 220 | 330 |
| Schedel (hersenen) | 22 | 30 | 40 | 45 | 420 | 540 | 660 | 780 |
| Sinussen | - | - | 4 | 6 | - | 50 | 65 | 80 |
| Thorax | - | 1,5 | 2 | 3,5 | - | 35 | 55 | 130 |
| Thorax - abdomen | - | - | - | - | - | - | - | - |
Conventionele radiologie
De DRN's voor onderzoeken in de conventionele radiologie worden bepaald via de DAP (Dose Area Product – dosisoppervlakte-product) voor een onderzoek dat één enkele acquisitie omvat (enkelvoudig onderzoek), maar ook voor meervoudige onderzoeken (meerdere acquisities). De DRN's bepaald via de ED (Entrance skin Dose – intrede huiddosis) zullen niet meer worden bepaald, maar de waarden kunnen nog in de verslagen van de vorige iteraties worden gevonden.
De actuele DRN’s zijn afkomstig uit de derde iteratie van de dosimetriestudies voor de conventionele radiologie (01/11/2014 – 31/10/2017) en zijn hieronder vermeld.
Voor volledige onderzoeken van abdomen en thorax worden er typisch twee opnames voorzien. Voor de thorax worden deze opnames in het algemeen frontaal en in profiel gemaakt. Voor het onderzoek van de lumbale wervelzuil is het typische aantal opnames zes.
| VOLWASSENEN | DAP (cGy.cm2) | |||
|---|---|---|---|---|
| Enkelvoudig onderzoek | Meervoudig onderzoek | |||
| Onderzoek | P25 | DRN (P75) | P25 | DRN (P75) |
| Abdomen | 65 | 175 | 135 | 260 |
| Bekken | 85 | 235 | - | - |
| Lumbale wervelzuil | - | - | 380 | 1250 |
| Thorax PA | 7 | 18 | - | - |
| Thorax volledig | - | - | 25 | 75 |
De volgende tabel toont de percentielen in functie van de gebruikte type detector voor het volledige onderzoek van de thorax. In dosimetrisch opzicht wordt aanbevolen dat de toestellen voor de conventionele radiologie gebruik maken van detectoren van het type DR.
| VOLWASSENEN THORAX VOLLEDIG |
DAP (cGy.cm²) | |
|---|---|---|
| Type detector | P25 | P75 |
| Radiografische films | 151 | 224 |
| CR (Computer Radiography) | 77 | 185 |
| DR (Direct Radiography) | 26 | 89 |
Voor kinderen was een onderverdeling van de DAP op basis van leeftijd mogelijk.
| KINDEREN | DAP (cGy.cm2) | |||
|---|---|---|---|---|
| DRN (P75) | ||||
| Leeftijd (jaar) | < 1 | 1 - <5 | 5 - <10 | 10 - <15 |
| Abdomen | 4 | 8 | 15 | 40 |
| Thorax enkelvoudig | 1,5 | 2,5 | 4 | 8 |
| Thorax meervoudig | 3 | 5 | 10 | 20 |
Een onderverdeling van de DAP op basis van gewicht was ook mogelijk.
| KINDEREN | DAP (cGy.cm2) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| DRN (P75) | |||||
| Gewicht (kg) | < 5 | 5 - <15 | 15 - <30 | 30 - <50 | 50 - <80 |
| Abdomen | - | 8 | 15 | 40 | 80 |
| Thorax enkelvoudig | 1,5 | 2 | 3,5 | 6 | 9 |
| Thorax meervoudig | 4 | 5 | 10 | 20 | 30 |
Mammografie
Voor mammografieonderzoeken wordt de DRN in AGD (Average Glandular Dose - GKD Gemiddelde klierweefseldosis) per opname uitgedrukt.
De actuele DRN is afkomstig uit de derde iteratie van de dosimetriestudies voor de mammografie (01/11/2014 – 31/10/2017) en is hieronder vermeld. Naar aanleiding van deze iteratie werd besluit om de DRN te bepalen op basis van het 95e percentiel van de verdeling van de waarden voor de AGD. De P25 en P75 kunnen uiteraard nog steeds gebruikt worden voor optimalisatie doeleinden.
| MAMMOGRAPHIE | AGD (mGy) per opname | ||
|---|---|---|---|
| P25 | P75 | NRD (P95) | |
| Alle beeldopnames | 1,2 | 1,6 | 2,0 |
De volgende tabel toont de percentielen in functie van de gebruikte type detector. In dosimetrisch opzicht wordt aanbevolen dat de toestellen voor mammografie gebruik maken van detectoren van het type DR.
| MAMMOGRAFIE | AGD (mGy) per opname | |
|---|---|---|
| Type detector | P25 | P25 |
| Radiografische films | 1,29 | 1,85 |
| CR (Computer Radiography) | 1,67 | 2,05 |
| DR (Direct Radiography) | 1,15 | 1,50 |
Interventionele radiologie
Voor de interventionele procedures werden heel weinig gegevens geregistreerd tijdens de derde iteratie van de dosimetriestudies (01/11/2014 - 31/10/2017). De definitie van de procedures, de onderzoeken waarvoor de registratie van de DAP is gevraagd, maar ook de manier waarop de gegevens werden geregistreerd, maken het moeilijker om deze gegevens te vergelijken en te analyseren en om de DRN's te berekenen.
Het wordt aanbevolen de “trigger levels” te gebruiken die beschikbaar zijn in de wetenschappelijke literatuur om de deterministische effecten van blootstelling tijdens interventionele procedures te vermijden. Ten slotte is het heel belangrijk te vermelden dat een aantal ontvangen gegevens groter zijn dan deze grenswaarde en dat corrigerende acties noodzakelijk zijn om dergelijke gevallen zoveel mogelijk te vermijden.
Verslagen en nuttige links
- Iteratie 1 (2006 – 2010) : Patiëntendosimetrie : Patiëntendosimetrie : Belgische diagnostische referentieniveaus (presentatie van Michel Biernaux - ronde tafel van 26 juni 2010)
- Iteratie 2 (2011 – 2012) voor CT-onderzoeken : verslag – CT – iteratie 2
- Iteratie 3 (2012 – 2013) voor CT-onderzoeken : verslag – CT – Iteratie 3
- Iteratie 4 (2013 – 2014) voor CT-onderzoeken en iteratie 2 (2011 – 2014) voor onderzoeken in de conventionele en interventionele radiologie : Verslag – RX iteratie 2 – CT iteratie 4
- Iteratie 5 (2014 – 2015) voor CT-onderzoeken : verslag – CT – iteratie 5
- Iteratie 6 (2015 – 2016) voor CT-onderzoeken : verslag – CT – Iteratie 6
- Iteratie 7 (2016 – 2017) voor CT-onderzoeken en iteratie 3 (2014 – 2017) voor onderzoeken in de conventionele en interventionele radiologie : Verslag – RX iteratie 3 – CT iteratie 7
- Iteratie 8 (2017 – 2018) voor CT-onderzoeken : verslag – CT – Iteratie 8
Contact
Contactgegevens : patientdose@fanc.fgov.be