Naar aanleiding van het ongeval met de kerncentrale in Fukushima in maart 2011 kondigde de Europese Raad van 24 en 25 maart 2011 aan dat de veiligheid van alle Europese kerncentrales moest worden onderzocht op basis van een transparante en integrale risicoanalyse genaamd de “stresstest”.
Deze stresstest is meer bepaald bedoeld om te evalueren in hoeverre de kerncentrales in Europa over veiligheidsmarges beschikken om een veilige reactie te kunnen garanderen, ook in extreme noodsituaties.
- Stresstests: definitie
- Scope van de stresstests
- Hoe verliepen de stresstests?
- Resultaten en actieplannen
- Verslagen
Stresstests: definitie
De stresstests zijn gerichte revaluaties van de aanwezige veiligheidsmarges van de nucleaire installaties om na te gaan of deze voldoende garanties bieden, ook in extreme omstandigheden. Dit in het licht van de gebeurtenissen in Fukushima waar extreme (natuurlijke) condities tot een ernstig ongeval hebben geleid.
Deze revaluaties bestaan uit enerzijds een evaluatie van de respons van de nucleaire installatie ten aanzien van een set van extreme situaties (zie 'Scope van de stresstests') en anderzijds een verificatie van de bestaande preventieve en beperkende maatregelen volgens een ‘defence-in-depth' logica.
Volgens dit principe vertrekt men van bepaalde initiërende gebeurtenissen (bvb. een aardbeving of een overstroming) en worden verschillende opeenvolgende voorzorgs- en beschermingsmaatregelen ('verdedigingsniveaus' genoemd) ingebouwd, zodat, bij een eventueel falen van een eerste maatregel er nog andere middelen ter beschikking staan om te voorkomen dat er zich een echt veiligheidsprobleem zou voordoen. Elk 'verdedigingsniveau' op zich moet voldoende robuust zijn om zijn preventieve functie te kunnen uitoefenen. Het falen van één verdedigingsniveau mag geen invloed hebben op de werking van een volgend niveau. De filosofie van de stresstest bestaat erin om het ene na het andere verdedigingsniveau als falend te beschouwen en telkens na te gaan welke voorzieningen aanwezig zijn om verdere degradatie te vermijden (preventie) en, in laatste instantie, om de gevolgen van een eventueel daaruit voortvloeiend ernstig ongeval te beperken.
De stresstest betreft geen reële testen van extreme situaties, maar wel technische evaluaties op basis van studies, berekeningen en ‘engineering judgement'. Zo zullen er bijvoorbeeld in verband met de weerstand tegen een aardbeving speciale voor aardbeving gekwalificeerde experten een rondgang uitvoeren in de installatie en een inschatting geven van welke uitrustingen tegen welke graad van aardbeving bestand zijn.
Het doel van de stresstests is om eventuele verdere verbeteringen te detecteren zodat deze kunnen genomen worden. Indien blijkt dat er noodzakelijke maar niet realiseerbare verbeteringen zijn, zal dit evenwel kunnen leiden tot een sluiting van de installaties.
De rol van de nucleaire veiligheidsautoriteiten FANC en Bel V bestaat erin de stresstest, die de exploitanten moeten uitvoeren, te evalueren (review). Voor wat de kerncentrales betreft, wordt de evaluatie van het FANC op haar beurt door een groep Europese experts geëvalueerd (peer review).
Scope van de stresstests
Installaties
Hoewel op Europees niveau enkel gevraagd werd om de kerncentrales aan een stresstest te onderwerpen, werden in België de stresstests uitgebreid tot alle andere nucleaire installaties van klasse I die nog in exploitatie zijn. Installaties in ontmantelingfase zijn dus niet opgenomen in de stresstests.
De stresstests in België hadden dus betrekking op :
- voor de kerncentrales: de eenheden 1, 2, 3 en 4 van de kerncentrale van Doel en de eenheden 1, 2 en 3 van de kerncentrale van Tihange;
- voor de andere operationele nucleaire installaties van klasse I: Belgoprocess en FBFC (Franco-Belge de Fabrication du Combustible) te Dessel, IRE (Institut des Radio-éléments) te Fleurus, het Joint Research Centre van de Europese Commissie (vroeger IRMM genoemd, Instituut voor Referentie Materialen en Metingen) te Geel, het Studiecentrum voor Kernenergie te Mol, en ook andere installaties op de site van kerncentrales die niet eerder opgenomen werden in de stresstest voor kerncentrales, nl. opslag- en verwerkingsinstallaties voor radioactief afval op de site, meer specifiek het Water- en Afvalbehandelingsgebouw (WAB) op de site van de kerncentrale van Doel.
Technische scope
De specificaties voor het uitvoeren van deze stresstests werden op Europees niveau voorgesteld door ENSREG (European Nuclear Safety Regulators' Group).
Het FANC werkte specificaties voor de stresstests ten behoeve van de Belgische exploitanten van de kerncentrales uit die verder gaan dan wat op Europees niveau werd voorgesteld. Het Agentschap heeft al op 17 mei 2011 haar stress test specificaties overgemaakt aan ENGIE Electrabel.
Het FANC stelde (onder meer op basis van de stresstest specificaties voor de kerncentrales) een nieuwe specificatie op voor de stresstest voor de andere inrichtingen van klasse I. Zowel de scope als de planning van de stresstest werden hierbij aangepast. Deze specificaties werden begin juli 2011 overgemaakt aan de desbetreffende exploitanten.
De Belgische nucleaire installaties moesten naast de risico's van aardbeving en overstroming (zoals gevraagd in de ENSREG specificaties), ook andere extreme natuurlijke fenomenen (bvb. stormen, hevige regen of bosbranden), terroristische aanvallen en andere door de mens veroorzaakte gebeurtenissen (bvb. een computervirus) herbekijken.
In die context moest een risicoanalyse de impact op de installatie bekijken en aanduiden welke de veiligheidsmarges zijn die voor dergelijk risico bestaan. Bij kernreactoren moest in het geval van verlies van koeling, zowel de koeling van de reactorkern als de koeling van de gebruikte splijtstofstockage beschouwd worden. Bij de andere nucleaire installaties van klasse I ging het naast de koeling van de reactor (indien het bv. een onderzoeksreactor betreft) ook meer specifiek om het risico op de verspreiding van radioactieve deeltjes. Bovendien moesten ook voor de andere nucleaire installaties van klasse I het brand-, ontploffings- en kritikaliteitsrisico (kettingreactie) beschouwd worden in de analyse van het beheer van ernstige ongevallen.
Hoe verliepen de stress tests?
De tests verliepen volgens onderstaande drie niveaus voor wat de kerncentrales betreft.
- De exploitanten hebben de stresstests uitgevoerd en een voortgangs- en een finaal rapport ingediend. Daarin hebben ze geantwoord op -de vragen die in de stresstest-specificaties werden gesteld en aangegeven hoe de installatie zou kunnen reageren in de verschillende situaties, alsook hoe de veiligheid nog verder zou kunnen worden verhoogd, bovenop -hetgeen op dat moment al aanwezig was.
- De nucleaire veiligheidsautoriteit (FANC + Bel V) heeft deze rapporten onderzocht op inhoud en uitwerking van de test en de resultaten geëvalueerd. Op basis hiervan heeft het FANC zijn eigen nationaal voortgangs- en finaal rapport opgesteld.
- Het finale rapport van de veiligheidsautoriteit werd onderworpen aan een peer review: alle nationale rapporten worden beoordeeld door andere nucleaire veiligheidsautoriteiten binnen de ENSREG, die de 27 onafhankelijke nationale autoriteiten verantwoordelijk voor de nucleaire veiligheid in hun land vertegenwoordigt. Dit heeft geleid tot een verhoging van de betrouwbaarheid van het hele proces. Daarna heeft de Europese Commissie een finaal rapport opgesteld.
Voor de andere Belgische nucleaire installaties van klasse I werden enkel de eerste twee niveaus toegepast, vermits deze installaties geen deel uitmaakten van de ENSREG-pecificaties.
Resultaten en actieplannen
In navolging van de resultaten van de stresstests, hebben de exploitanten actieplannen opgesteld. De nucleaire veiligheidsautoriteit heeft die actieplannen beoordeeld en waar nodig uitgebreid.
Uiteindelijk keurde het FANC alle actieplannen goed en sindsdien werden die door de exploitanten uitgevoerd.
De exploitant is verantwoordelijk voor de volledige uitvoering van zijn eigen acties. Bel V, het technisch filiaal van het FANC, is belast met het toezicht op de vorderingen van het actieplan van de exploitant, in naam van het FANC.
Deze verantwoordelijkheid impliceert een nauw toezicht op het uitvoeringsproces van het actieplan van de exploitant en controles op het terrein om de conformiteit van de acties die in de installaties worden uitgevoerd, te bevestigen.
Het FANC heeft hierover een jaarlijks opvolgingsrapport gepubliceerd (zie hieronder).
Verslagen
Belgische kerncentrales
- Nationaal eindverslag
- 07/09/2020 (EN)
- 07/09/2020 (EN)
- Nationale voortgangsverslagen
- Nationaal actieplan : 20/12/2012 (EN)
- Nationaal verslag over de door de mens veroorzaakte gebeurtenissen : 18/01/2012 (NL|EN)
- Nationaal verslag voor de kerncentrales: 23/12/2011 (NL)
- Belgian Stress Tests: National report for nuclear power plants: 23/12/2011 (EN)
- Finale stresstest rapporten van Electrabel :
Andere nucleaire inrichtingen van klasse I
- Nationaal eindverslag
- 07/09/2020 (NL)
- 07/09/2020 (NL)
- Nationale voortgangsverslagen
- Nationaal verslag : 16/04/2013 (NL)