Radioactieve bronnen: niet bij mij!

Werkte je grootvader in Centraal-Afrika en heeft hij een mooie collectie mineralen meegebracht? Was je schoonmoeder scheikundige en heeft ze in haar kelder enkele potten met gekleurd poeder bewaard? Geeft het oude kompas van je nonkel Marcel licht in het donker?

            

Sommige mensen hebben radioactieve bronnen in huis, meestal zonder het te weten.

  • Bepaalde mineralen (onder andere uraanhoudend erts, torberniet, autuniet en monaziet) bevatten bijvoorbeeld significante hoeveelheden uranium en thorium, natuurlijke radioactieve stoffen.
  • Bepaalde farmaceutische producten zijn verbindingen van uranium of thorium (uranylacetaat of –nitraat, thoriumnitraat)
  • Radium werd tot de jaren ’60 gebruikt voor zijn lichtgevende eigenschappen: zo worden af en toe de naalden van oude wekkers of kompassen teruggevonden.

Hoe kan ik een radioactieve bron herkennen?

Soms staat het symbool van radioactiviteit op de bron of verduidelijken de aanwijzingen op het etiket de oorsprong van het product, zoals de chemische symbolen van uranium (U), thorium (Th) of van radium (Ra-226). Of als het object schijnt in het donker zonder dat het voordien werd blootgesteld aan licht, kan het ook een radioactieve bron zijn. De foto’s in deze brochure tonen enkele typische voorbeelden van verdachte radioactieve objecten die men bij mensen thuis kan terugvinden.

In geval van twijfel, contacteer het FANC! Op basis van foto’s of de beschrijving van het object, zullen onze experts je verder kunnen helpen bij het identificeren van de oorsprong van het product. Indien nodig, zal een expert van het FANC ter plaatse komen om metingen uit te voeren en de radioactieve bron te evacueren.

Is het gevaarlijk? Welke voorzorgsmaatregelen moet ik nemen?

Het gevaar van deze bronnen is over het algemeen beperkt, maar enkele eenvoudige voorzorgsmaatregelen herleiden het risico tot het minimum:

  • Het voornaamste risico ligt bij de inname of inhalatie van radioactieve stoffen: vermijd onnodige manipulaties; draag handschoenen bij elke manipulatie; bewaar de bron in een doos of een gesloten zak.
  •  De externe straling van deze bronnen vermindert met de afstand. Bewaar ze niet op een plek die regelmatig wordt bezocht.
  • Deze bronnen (mineralen in het bijzonder) kunnen soms radongas uitstoten. Ventileer regelmatig de plaats waar ze worden bewaard.

In sommige, gelukkig zeldzame, gevallen kunnen radioactieve stoffen gevaarlijk zijn: dit is typisch voor oude radiotherapie- of radiumnaalden.

Wat moet ik doen als ik denk dat ik een radioactieve bron in huis heb?

Contacteer het FANC! Nadat onze inspecteurs de situatie hebben geëvalueerd op basis van je gegevens, komt één van hen zo snel mogelijk tot bij jou om metingen van radioactiviteit op de bron uit te voeren. Als deze echt radioactief is, zal onze inspecteur overgaan tot de onmiddellijke evacuatie.

Je zal een aanvraagformulier moeten ondertekenen voor overname van de radioactieve bron.

Hoeveel kost dat?

De verwijdering is gratis voor particulieren als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

  • De houder heeft de radioactieve bron nooit gebruikt voor financiële of professionele doeleinden;
  •  De bron komt niet van een vergunde inrichting of van een inrichting die vergund had moeten worden;

Bliksemafleiders en ionisatierookmelders vallen buiten het financieringssysteem. Voor deze categorieën bestaan er specifieke procedures.

De kosten van het beheer van dit radioactieve afval – van de karakterisering tot de toekomstige berging - worden gedekt door een speciaal fonds dat gestijfd wordt door de Belgische producenten van radioactief afval. NIRAS, de Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen dat verantwoordelijk is voor het veilige beheer van die radioactieve afval in België, beheert dit fonds.  

Opgelet: bepaalde producten en radioactieve bronnen worden soms op het internet verkocht. Het is verboden om zo’n bronnen te kopen zonder op voorhand te controleren of ze niet onderworpen zijn aan de reglementering met betrekking tot transport en import van radioactieve bronnen en of ze niet onderworpen zijn in België aan een vergunning voor stockage en gebruik. Neem dus eerst contact op met het FANC, aangezien de gegevens op het internet misleidend kunnen zijn. Een particulier die bewust een radioactief product bezit, zal zelf de kosten van het beheer moeten betalen.

Scholen en apotheken

Het systeem van gratis verwijdering is enkel voor particulieren. Sommige scholen en apotheken beschikken eveneens over radioactieve bronnen. NIRAS heeft in samenwerking met het FANC in 2007-2008 en in 2015 een specifieke campagne georganiseerd om deze bronnen te verwijderen aan een verlaagd tarief. De scholen en apotheken die niet hebben deelgenomen aan deze campagne staan zelf in voor de kosten voor het beheer van deze radioactieve bronnen. Er zijn echter specifieke procedures uitgewerkt door NIRAS en het FANC om deze kosten te drukken.

Contact:

Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC)
Tel: + 32 (0)2 289 21 11
E-mail: meldpunt@fanc.fgov.be

Documenten om te downloaden:

 

Laatst aangepast op: 27/09/2022