Radioactieve bliksemafleiders: veelgestelde vragen

Hoe kan je een radioactieve bliksemafleider (afgekort: RABA) herkennen?

Er bestaan verschillende modellen, elk met een visueel gemakkelijk herkenbare vorm.

Is een RABA gevaarlijk?

Radioactieve bliksemafleiders zijn soms in slechte staat, zeker als ze niet regelmatig werden onderhouden. De verspreiding van radioactieve deeltjes in de omgeving is dan niet langer uit te sluiten, bijvoorbeeld als gevolg van metaalcorrosie. Elke verouderde bliksemafleider kan vallen en schade berokkenen tijdens zijn val.

Vormen deze RABA's een risico voor de gezondheid?

Bij de afbraak van sommige types van RABA’s, stelt men af en toe vast dat de mast of de dakbedekking in beperkte mate verontreinigd is met radioactieve stoffen afkomstig van de RABA.

Na de afbraak van een RABA worden metingen uitgevoerd om de aanwezigheid van een radioactieve verontreiniging op te sporen op de mast van de bliksemafleider en op de dakbedekking die als sokkel dient voor de bliksemafleider. Indien er een verontreiniging wordt vastgesteld, moeten de verontreinigde delen samen met de RABA worden verwijderd als radioactief afval naar een speciaal daarvoor voorzien verzamelpunt.

Personen die een bepaalde tijd doorbrachten in een gebouw uitgerust met een RABA (school, woning, werkplaats,…) moeten zich geen zorgen maken. De aanwezigheid van een RABA doet het stralingsniveau binnen en in de onmiddellijke nabijheid van het gebouw niet toenemen. Een minimale straling door de RABA kan enkel in open lucht worden gedetecteerd en op minder dan 3 meter afstand van het toestel (het gaat om ioniserende straling, niet te verwarren met straling afkomstig van een GSM of van een microgolfoven). Maar we herhalen het nog eens: niemand blijft een lange tijd op korte afstand van een RABA, gezien de vaak ontoegankelijke plaatsen waar ze geïnstalleerd zijn.

Heeft een RABA enig nut?

In de praktijk heeft men geen verschil in de efficiëntie van de werking kunnen aantonen tussen de radioactieve en niet-radioactieve bliksemafleiders. De aanwezigheid van een radioactieve bron op een bliksemafleider is dan ook volstrekt overbodig. Daarom werd het plaatsen van deze RABA’s in 1985 verboden.

Is het bezit van een RABA strafbaar?

Het plaatsen van een nieuwe radioactieve bliksemafleider is verboden sinds oktober 1985 (zie art. 64.1d van het KB van 20 juli 2001 en het KB van 24 januari 2006).

Het verwijderen van de opgesteld RABA’s is sindsdien verplicht.

Belangrijke opmerking: men mag niet uit het oog verliezen dat sommige gebouwen beveiligd moeten zijn tegen blikseminslag. Het gaat voornamelijk om gebouwen die hoger zijn dan 25 meter.

Wat te doen bij de ontdekking van een RABA?

Bij het opmerken van een RABA kan u als eigenaar of als derde steeds contact opnemen met het FANC.

Contact: nadia.vanmechelen@fanc.fgov.be

Hoe gebeurt de afbraak van een RABA?

De manipulatie van deze RABA’s kan gevaarlijk zijn. Daarom kan de afbraak, het demonteren, het verpakken van de radioactieve deeltjes, alsook het afvoeren en opslaan van dit type toestel enkel worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf /legale dakwerker. Die werken volgens de wettelijke procedures, en dit in samenwerking met het FANC, de erkende instelling en NIRAS.

De verwijdering van deze RABA’s gebeurt volgens één van beide opties waardoor de verwijdering volledig legaal verloopt. 

Hoe verloopt de definitieve afvoer van de RABA als radioactief afval?

De radioactieve onderdelen van de bliksemafleider moeten als radioactief afval voor definitieve verwijdering aangeboden worden aan NIRAS, de overheidsinstantie die instaat voor het veilig beheer van radioactief afval.

Radioactief afval hoort niet thuis bij het huishoudelijk afval, sloopafval of klein gevaarlijk afval (KGA). De afvoer via NIRAS is verplicht !   

Hoeveel RABA's staan er nog op de daken?

Sinds 2003 heeft het FANC al duizenden RABA’s verwijderd, maar enkele tientallen RABA’s werden nog niet gelokaliseerd. Deze toestellen kunnen in om het even welke stad of gemeente voorkomen. Het is vanzelfsprekend dat de concentratie aan RABA’s het grootst is in de stedelijke gebieden. Niettemin worden er ook radioactieve bliksemafleiders gesignaleerd in kleinere gemeenten. Hieronder volgt de top 10 van gebouwen waar veelal een RABA op staat:

  • Administratieve gebouwen (publiek en privé)
  • Appartementsgebouwen
  • Brandweerkazernes
  • Industriële gebouwen
  • Kerken
  • Rusthuizen (OCMW en privé)
  • Scholen
  • Sportcentra
  • Ziekenhuizen
  • Openbare zwembaden

 

Laatst aangepast op: 14/02/2023