Binnen de diensten medische beeldvorming en andere, connexe, diensten waar beeldvorming met röntgentoepassingen wordt toegepast kan een arts-practicus de praktische aspecten van een medische blootstelling delegeren.
De personen die dergelijke taken op zich mogen nemen, worden hiervoor door de regelgeving van de medische en paramedische beroepen aangeduid. Het gaat concreet over:
- Technologen medische beeldvorming;
- Verpleegkundigen;
- Personen met een (partiële) derogatie als technoloog medische beeldvorming;
- Mondhygiënisten voor wat betreft dentomaxillofaciale beeldvorming.
Naar deze personen wordt in het besluit medische blootstellingen gerefereerd als gemachtigden.
Dit besluit voorziet ook dat alle gemachtigden een opleiding stralingsbescherming moeten volgen. Deze opleiding is specifiek gericht op medische blootstellingen, dus concreet blootstellingen van patiënten, begeleiders en verzorgers (bijv. een ouder), vrijwilligers en deelnemers aan een bevolkingsonderzoek.
De instroom binnen de diensten medische beeldvorming is echter heterogeen wat de opleiding stralingsbescherming betreft. Hieronder kan u een overzicht vinden van de vereisten per groep.
Juridisch kader:
De onderstaande voorwaarden zijn heden van toepassing. We merken evenwel op dat er momenteel een herziening van het besluit medische blootstellingen in voorbereiding is waarin ook de opleiding en het kader van de opleiding voor gemachtigden herzien wordt.
Let op: naast de opleiding voor gemachtigden, dienen alle personen die professioneel blootgesteld kunnen worden aan ioniserende straling ook de nodige informatie en opleiding in dat kader te krijgen. Hierbij ligt de nadruk op het beschermen van zichzelf, anderen en de omgeving en niet zo zeer de patiënt die een onderzoek ondergaat.
Technologen medische beeldvorming
De Belgische bacheloropleidingen “Technoloog medische beeldvorming” voldoen allen aan de voorwaarden wat de opleiding stralingsbescherming voor gemachtigden voor het gebruik van röntgenstralen voor medische beeldvorming van het besluit medische beeldvorming betreft.
Een technoloog die in dienst wordt genomen hoeft geen bijkomende basisopleiding stralingsbescherming als gemachtigde te volgen.
Technologen medische beeldvorming in opleiding
Een technoloog medische beeldvorming in opleiding die stage volgt binnen een dienst radiologie of een connexe dienst, dient in een eerste fase direct begeleid te worden en kan dan na een positieve evaluatie bepaalde handelingen zelfstandig uitvoeren. Er dient echter steeds een opgeleide gemachtigde of vergunde arts op de dienst aanwezig te zijn om de technoloog in opleiding te kunnen ondersteunen in geval van vragen of problemen.
Verpleegkundigen
Het opleidingspakket stralingsbescherming zit typisch niet in de basisopleiding van een verpleegkundige. De meeste verpleegkundigen dienen deze opleiding nog te volgen wanneer zij starten op een dienst radiologie of een connexe dienst (cathlab, ok, …).
De verpleegkundigen die optreden als gemachtigden bij medische-radiologische handelingen moeten zo snel mogelijk de opleiding stralingsbescherming starten en dit ten laatste 1 jaar na indiensttreding.
Enkel verpleegkundigen die de opleiding stralingsbescherming gevolgd hebben en geslaagd zijn voor de kennisproef mogen enkel zelfstandig gedelegeerde handelingen in het kader van een medische blootstelling uitvoeren.
Zolang de opleiding niet afgerond is kunnen zij deze handelingen stellen onder direct toezicht van een opgeleide gemachtigde of vergunde arts. Deze inoefeningsperiode dient zo kort mogelijk te zijn.
Stage tijdens opleiding verpleegkunde
Verschillende basisopleidingen verpleegkundige voorzien de mogelijkheid om stage te lopen op de dienst radiologie. Dit kan een kijkstage zijn maar ook een praktijkstage.
De opleiding stralingsbescherming voor gemachtigden zit echter niet in de standaard bachelor-master opleiding voor verpleegkundigen.
Het is sterk aangeraden maar niet verplicht dat de stagiair-verpleegkundige de opleiding stralingsbescherming (gedeeltelijk) volgt voorafgaand aan de stage op de diensten radiologie.
Wanneer de verpleegkundige-stagiair de opleiding stralingsbescherming voor gemachtigden gevolgd heeft, kan de stage op dezelfde manier verlopen als voor de technologen medische beeldvorming in opleiding.
De stagiair-verpleegkundige die de opleiding stralingsbescherming niet heeft afgerond kan enkel actief deelnemen aan de handelingen medische beeldvorming onder direct toezicht van een opgeleide gemachtigde of vergunde arts.