Een nieuwe Europese studie, gecoördineerd door de EU, wijst uit dat tussen de 20% en 40% van de uitgevoerde CT-scans onnodig kunnen zijn, met pieken tot 70% voor bepaalde procedures. De overmatige scans brengen niet alleen onnodige gezondheidsrisico’s met zich mee, maar leggen ook extra druk op de gezondheidszorg. De auteurs van de studie roepen dan ook op om het gebruik van computertomografie (CT) beter te rechtvaardigen. Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) coördineerde, in samenwerking met een aantal Belgische ziekenhuizen, de Belgische deelname aan deze EU-JUST-CT-studie, die een onderdeel is van het bredere SAMIRA-initiatief, dat valt onder het Europe’s Beating Cancer Plan.
Met jaarlijks meer dan 500 miljoen medische beeldvormingsprocedures in de EU, zijn CT-scans verantwoordelijk voor meer dan de helft van de medische stralingsblootstelling van burgers. Dat kan tot bezorgdheden leiden over de mogelijke risico's door deze bijkomende blootstelling aan ioniserende straling.
De Basic Safety Standards Directive (BSSD) van de EU uit 2013 vereist dat alle medische blootstellingen aan straling gerechtvaardigd zijn. Dat houdt in dat het gezondheidsvoordeel van de procedure groter moet zijn dan het potentiële risico. Daarnaast moeten alternatieve technieken worden overwogen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij zowel de doorverwijzende arts als de radioloog.
Naast een aantal aanbevelingen om de situatie te verbeteren, zoals klinische audits en duidelijke richtlijnen voor artsen, is de belangrijkste vaststelling van deze studie dat sensibilisering van artsen en radiologen cruciaal blijft. De studie benadrukt ook de noodzaak van meer samenwerking tussen de lidstaten en betrokken medische professionals om de blootstelling aan ioniserende straling te minimaliseren en zo de gezondheid en veiligheid van patiënten te waarborgen.
In België staat het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) in voor de bescherming van bevolking, werknemers en leefmilieu tegen de risico’s van ioniserende straling. De geneeskundige toepassingen vallen onder het koninklijk besluit Medische blootstellingen, dat regelmatig wordt aangepast aan de evoluties in de medische sector en aan de nieuwe inzichten op het vlak van stralingsbescherming. Het FANC zal zich de komende jaren blijven inzetten om, samen met internationale partners, andere betrokken federale overheidsdiensten, en de medische professionals in de sector verder te sensibiliseren en de situatie op te volgen opdat onnodige scans zoveel mogelijk worden vermeden. In 2025 neemt het FANC, volgend op het voorgaande initiatief uit 2019, opnieuw deel aan een Europese sensibiliseringscampagne van de koepel van stralingsbeschermingsoverheden HERCA (Heads of the European Radiological Protection Competent Authorities). In 2026 heeft het FANC alvast ook een inspectiecampagne ingepland die deel uitmaakt van een Europese campagne.