Wat is radioactiviteit?

Alles wat tastbaar is, bestaat uit atomen: de natuur, het menselijk lichaam, alles rondom ons. De meeste atomen zijn stabiel. Hun kern verandert niet. Sommige atomen hebben echter een onstabiele kern. Ze zijn als het ware op zoek naar een andere gedaante waarin ze zich stabieler voelen.

Tijdens deze gedaanteveranderingen komt er energie uit de kern vrij, in de vorm van deeltjes of elektromagnetische golven. Deze bijzondere energie noemen we "ioniserende straling". Dit is straling die voldoende energetisch is om een elektron uit de buitenste schil van een atoom weg te kunnen slaan. Hierdoor krijgt het atoom in totaal een positieve, in plaats van een neutrale lading. Het atoom wordt zo geïoniseerd, en wordt vanaf dan een ion.

Deze transformatie en emissie van ioniserende straling wordt 'radioactiviteit’ genoemd. Sommige atomen ondergaan hun metamorfose in een paar miljoenste van een seconde, anderen in enkele miljarden jaren.

Ioniserende straling is onzichtbaar. Men kan het ook niet ruiken, voelen of horen. Men kan ze enkel meten. Ioniserende straling heeft voldoende energie om elektronen uit atomen te verwijderen; bij dit proces, ionisatie genoemd, blijven elektrisch geladen deeltjes (ionen) achter op atoomniveau. Niet-ioniserende straling daarentegen, zoals radiostraling (radiogolven), zichtbaar licht of ultraviolette straling bevat onvoldoende energie om een ionisatieproces op gang te brengen. 

©FANC - bron: UNSCEAR, PNUE, "Straling, Effecten en Bronnen", 2016, p.1

Natuurlijke radioactiviteit : kosmische straling

Onze planeet wordt voortdurend gebombardeerd door hoogenergetische deeltjes. Dit verschijnsel noemen we kosmische straling. Een groot deel hiervan wordt geabsorbeerd door onze atmosfeer. De sterkte van deze kosmische straling verschilt bovendien op verschillende plaatsen op aarde, afhankelijk van het hoogteverschil en de invloed van het aardmagnetisch veld. Daarnaast vind je overal om ons heen zogenaamde radionucliden (elementen met een onstabiele atoomkern die spontaan vervalt en daarbij ioniserende straling uitzendt): in de grond, in de lucht, in onze voeding en zelfs in ons eigen lichaam.

©FANC - bron: UNSCEAR, PNUE, "Straling, Effecten en Bronnen", 2016, p.28

Ik neem vaak het vliegtuig om mij voor beroepsdoeleinden te verplaatsen. Moet ik mij nu zorgen maken ?
U moet al minstens 100 uur met een vliegtuig reizen om de dosis van 1mSv/jaar te benaderen. De figuur(p.3) van Technische leidraad geeft een eerste indicatie van de dosis in functie van de hoogte en het aantal vlieguren.Op het internet vindt u rekenprogramma's waarmee u de ontvangen dosis voor een bepaalde reis kan berekenen. De regelgeving is van toepassing voor het vliegtuigpersoneel maar niet voor de frequent flyers.
  • Wanneer u echter vaak met het vliegtuig moet reizen en u zich zorgen maakt over uw niveau van blootstelling aan kosmische straling, aarzel dan niet om hierover met uw bedrijfsarts of met de preventieadviseur op uw bedrijf te praten.
  • Voor zwangere vrouwen dient men hier bijzonder voorzichtig mee om te springen: praat er dus over met uw arts.

Kunstmatige radioactiviteit

Dit is het gevolg van menselijke activiteiten, zoals de uitbating van kernreactoren of versnellers van hoogenergetische deeltjes. De radioactiviteit wordt ook gebruikt voor industriële doeleinden (elektriciteitsproductie, productie  van radio-isotopen, controle van lasnaden, voedselsterilisatie ...). en voor medisch doeleinden (radiologie, radiotherapie, nucleaire geneeskunde....).

 

Laatst aangepast op: 07/05/2023