De achtste plenaire vergadering van de verdragsluitende partijen bij het Gezamenlijk Verdrag (GV) inzake de veiligheid van het beheer van bestraalde splijtstof en inzake de veiligheid van het beheer van radioactief afval werd van 17 tot 28 maart 2025 op de zetel van het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) te Wenen gehouden.
Met deze vergadering van de 90 verdragsluitende partijen wordt de 8e onderzoekscyclus van het Gezamenlijk Verdrag afgesloten. Het Belgisch nationaal verslag werd in augustus 2024 bij het IAEA ingediend. Na de bespreking van dit verslag door de andere verdragsluitende partijen bij het Gezamenlijk Verdrag werden een aantal schriftelijke vragen gesteld. Het FANC coördineerde het antwoordproces en heeft de antwoorden in februari 2025 aan het IAEA overgemaakt.
In de eerste week van de plenaire vergadering van de verdragsluitende partijen heeft de Belgische delegatie, bestaande uit deskundigen van het FANC, Bel V en NIRAS, een uiteenzetting gegeven over de Belgische situatie m.b.t. de veiligheid van het beheer van radioactief afval en van het beheer van bestraalde splijtstof, alsook over de ontwikkelingen in de afgelopen vier jaar. Na deze presentatie heeft de delegatie geantwoord op de mondelinge vragen die werden gesteld door de 15 verdragsluitende partijen die de Belgische presentatie hadden bijgewoond.
De onderzoeksgroep heeft een verslag over de Belgische situatie uitgewerkt. Er werd nadrukkelijk gewezen op de kwaliteit van het Belgisch programma voor de veiligheid van het beheer van radioactief afval en bestraalde splijtstof
Volgens dit verslag werd er op de volgende domeinen goed gescoord:
- Een brede participatie van de stakeholders en de inschakeling van een onafhankelijke bemiddelaar in het maatschappelijk debat over de aanbevelingen m.b.t. het beleid inzake geologische berging;
- De voorgestelde trapsgewijze aanpak van de sanering van de met radium besmette site van Olen en het langetermijnbeheer van drie verschillende categorieën van afval, rekening houdend met zowel hun activiteitsniveau als hun geschiktheid voor verschillende beheersopties;
- Het gecentraliseerd beheer van radioactief afval door Belgoprocess vóór de definitieve berging ervan draagt bij tot de minimalisering van het afval en optimaliseert de onderlinge afhankelijkheid tussen de verschillende stadia van het afvalbeheer.
Verschillende uitdagingen en grootschalige toekomstige projecten, die al als dusdanig werden geïdentificeerd in de Belgische presentatie, werden ondersteund door de peers:
- De ontmanteling van de permanent stilgelegde reactoren voorbereiden en de afvalstromen van de ontmanteling beheren;
- De oppervlakteberging van categorie A-afval operationeel maken;
- Deel 2 van het nationaal beleid bepalen naar aanleiding van de resultaten van de publieke raadpleging over de diepe geologische berging van categorie B&C-afval;
- Een nationaal beleid voor het langetermijnbeheer van radiumhoudend radioactief afval bepalen;
- Nieuwe gebouwen bij Belgoprocess;
- De rollen en verantwoordelijkheden van de nucleaire actoren in het nieuwe “nucleaire landschap” bepalen na de omzetting van de contractuele overeenkomsten tussen Engie/Electrabel en de federale regering in federale wetgeving;
- Capaciteitsopbouw bij FANC en NIRAS;
- Financiering van het FANC met het oog op toekomstige ontmantelingsactiviteiten, waardoor de inkomsten van het FANC zullen afnemen.
De tweede week van de plenaire vergadering werd gewijd aan de bespreking en bundeling van de belangrijke punten die tijdens het onderzoeksproces geïdentificeerd werden en die tot het eindverslag van de vergadering hebben geleid. Uit het peer review-proces zijn enkele gemeenschappelijke thema's naar voren gekomen, die in de volgende onderzoekscyclus verder zullen worden uitgewerkt:
- Respons op natuurlijke en door de mens veroorzaakte gebeurtenissen;
- Financiële middelen, personeel en kennisbeheer voor het duurzaam beheer van radioactief afval en verbruikte splijtstof;
- Veilig beheer van de afvalstromen afkomstig van nieuwe technologieën;
- Participatie van het publiek in het veilig beheer van radioactief afval, buitengebruikgestelde ingekapselde bronnen en verbruikte splijtstof;
- Monitoring van de toestand van de verbruikte splijtstof, het radioactief afval en buitengebruikgestelde ingekapselde bronnen in het kader van een langetermijnopslag.
België heeft dus voldaan aan zijn verplichtingen voor de 8e onderzoekscyclus. De negende toetsingsvergadering is gepland voor 27 maart tot 7 april 2028.